بهشت زهرا بزرگ ترین آرامستان دایر شهر تهران واقع در جاده قدیم قم است و با هدف پایان دادن به موضوع تعدد آرامگاهها در سطح شهر تهران در سال ۱۳۴۵ انجام گرفت.
بهشت زهرا(س) را در زمان تأسیس در سال 1349، 314 هکتار بوده و در ابتدا برای 30 سال در نظر گرفته شده بود اما به دلیل وقوع جنگ تحمیلی و حضور شهدا و افزایش نرخ مرگ و میر، با احتساب حرم حضرت امام خمینی(ره) 750 هکتار میرسد. بهشت زهرا (س) در ابتدا به علت وجود آرامستانهای متعدد فعال در محلههای تهران با عدم اقبال عمومی جهت دفن اموات مواجه و سرانجام با دفن اولین متوفی بنام مرحوم محمدتقی خیال در قطعه 1 ردیف 1 شماره 1 که به خانوادهای ارتشی متعلق بود، رسماً مورد بهرهبرداری قرار گرفت. مرقد مطهر و نورانی حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذارجمهوری اسلامی ایران 12 قطعه منور شهداي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس بناي يادبود شهداي حج خونين 1366 قطعات مطهر شهداي گمنام مزار آیت الله طالقانی (ابوذر زمان) موزه آثار شهدا قطعه هنرمندان و نام آوران سی هزار شهید آرمیده در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) از فضاهاي موجود در بهشت زهرا(س) ميباشد كه همه روزه مورد بازديد هزاران نفر از مشتاقان از اقصي نقاط ايران و جهان است.
آرامستان دارالسلام شیراز یکی از کهنترین آرامستانهای تاریخی ایران است و از غنای فرهنگی، هنری، تاریخی و مذهبی برخوردار و سند افتخار ملی است و اهمیت زیادی دارد. این آرامگاه مجموعهای از عرفا، فضلا و اندیشمندان دورانهای تاریخی (از قرون اولیه اسلام تا عصر حاضر) را در خود جا داده است.
آرامستان دارالسلم معروف به دارالسلام شیراز یا وادیالسلام واقع در میانه بلوار سیبویه، در وسط شهر شیراز یکی از قدیمیترین آرامستانهای ایران و سومین آرامستان ۱۲۰۰ ساله دنیای اسلام به شمار میرود. مقبرههایی از قرن اول و دوم هجری در این محل دیده میشود. قبور بزرگان و مشایخ علمی، عرفانی، ادبی و مذهبی مختلفی در این آرامگاه وجود دارد. مقبرههای قدیمی با خطهای ممتاز رقاع، کوفی، بنایی، ثلث، نسخ و نستعلیق کندهکاری شده و تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار شغلهای در گور خفتگان بر این سنگها حک شده است.مقبرهای با رنگ سبز در این آرامستان به چشم میخورد که معروف به مقبره سرباز امام زمان است. برخی از علماء؛ شهدای قیام ۱۶ خرداد ۱۳۴۲ مردم شیراز نیز در این آرامستان دفن شدهاند. آرامگاه شاه داعی الی الله و پسرش (از سادات حسینی که نسبتشان با ۱۹ پشت به زید بن علی بن حسین (ع) میرسد)، آرامگاه محمود دهدار (ریاضیدان اوایل قرن نهم هجری)، آرامگاه ابوسائب (مشهور به شهرهالنبی) و مقبره مشیر (از وزرای فارس در اوایل قاجاریه) در این محل قرار دارد. بسياری از ائمه جمعه شيراز از زمان زنديه تا قاجاريه نیز در این آرامستان به خاك سپرده شدهاند .
آرامستان ابن باویه در شهر ری یکی از قدیمیترین آرامستانهای ایران است. در این آرامستان مشاهیر و بزرگانی از دنیای ورزش، سیاست و ادبیات ایران دفن هستند . نام این آرامستان برگرفته از نام محمد بن بابُویه، معروف به شیخ صدوق، یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که در این محل دفن شده است..
آرامستان «ابن بابویه» آرامگاهی ۲۰۰ ساله در دشت وسیع ری است که نزدیک به ۱۰ هکتار وسعت دارد. این آرامستان از لحاظ وسعت، دومین آرامستان بزرگ تهران محسوب میشود. بسیاری از چهرههای نامدار ایران از جمله جهان پهلوان تختی در این محل دفن شدهاند. این آرامستان اولین منطقه شهر ری است که برای دفن اموات اختصاص یافته. آرامگاههای قدیمی و خانوادگی آن، شکل ظاهر برخی سنگ قبرها در نوع خود کم نظیر است. این آرامستان از جمله آثار دیدنی و تاریخی منطقه شهر ری محسوب میشود. برخی مورخّان قدمت این آرامستان را به دوره ساسانی نسبت دادهاند. به اعتقاد برخی کارشناسان بنای نخستین آرامستان ابن بابویه، به دوران سامانی برمیگردد و بعدها در اثر سیل تخریب شده است. آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق نیز در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگهای خوارزمشاهیان و تیموریان چندین مرتبه خراب و ویران شد . در جوار بقعه شیخ صدوق و در فاصله نزدیکی از در ورودی این آرامگاه بقعه حاج ابوالحسن جلوه (طباطبایی)، حکیم و عالم شیعی قرن سیزدهم، قرار دارد. این بقعه با هشت ستون ساخته شده که بنایی شبیه آرامگاه حافظ در شیراز است. از افراد مشهوری که در این آرامستان دفن شدهاند میتوان به غلامرضا تختی، پهلوان سید حسن شجاعت، علی اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، رجبعلی خیاط، حسین بهزاد و سرهنگ محمود ایروانی اعظم از مؤسسان مدرسه موسیقی اشاره کرد. مزار محمدعلی مظفری بنیانگذار یتیمخانههای مظفری، دکتر سید حسین فاطمی، شیخ موسی دبستانی ادیب و عارف معاصر، جواد فاضل نویسنده و مترجم معاصر و مزار شهدای ۳۰ تیر ۱۳۳۱ شمسی نیز در این مکان قرار دارد.
روستای ترکمن نشین باغلق در منطقه جرگلان استان خراسان شمالی قرار دارد و آرامستان روستای باغلق از آرامستانهای قدیمی این استان محسوب می شود.
این آرامستان دور از روستا و بر فراز تپه ای واقع شده است. نکته جالب توجه در این آرامستان چوب هایی بصورت عمودی می باشد که مشخصات متوفی بر روی آن درج شده است
آرامستان قدیمی ظهیرالدوله در خیابان دربند تهران، آرامگاه ابدی چندین تن از مشاهیر ادب و هنر و تاریخ ایران است. ظهیرالدوله آرامگاه کوچکی بین امامزاده قاسم و تجریش در شمال تهران است که مشاهیر و سیاستمداران و رجال زیادی در آن دفن شدهاند .
وقتی علی خان ظهیرالدوله در روز سه شنبه بیست و چهارم ذیقعده سال ۱۳۰۳ خورشیدی بر اثر سکته قلبی در جعفرآباد شمیران در گذشت، در جوار باغ خود ، بین تجریش و امامزاده قاسم دفن شد. سابقا در این محل آرامستان کهنهای قرار داشت و بعدها خانقاه ظهیرالدوله نیز به همین محل منتقل شد اما پس از دفن ظهیرالدوله، مریدانش، این آرامستان قدیمی و خانقاه را «آرامگاه ظهیرالدوله» خواندند. محل دفن ظهیرالدوله، درست در زیر درختی بود که داغداغان نامیده میشد و ظهیرالدوله طی ایام حیات خود، اغلب در سایه همین درخت مینشست. وی قبل از دفن، به وسیله مولوی رشتی که بعدها خود او هم در همینجا دفن شد، تغسیل شد و انجمن اخوت این آرامستان عمومی را محصور ساخته و آرامستان ظهیرالدوله نامیدند. برخی مشاهیر مدفون در این آرامستان ایرج میرزا: پیكر اولین هنرمندى كه در این مكان به خاك سپرده شده؛ ایرج میرزا (مشهور به جلال الممالك) در سال۱۳۴۴ قمرى است. . ملكالشعرای بهار: مزارملك الشعراى آستان قدس رضوى، محمدتقى بهار، بین مزار سعید نفیسى، ادیب و مورخ و دكتر لقمان الدوله ادهم پدر طب نوین ایران...است . مستشارالدوله صادق (از رجال دوره مشروطه كه در تدوین قانون اساسى مشروطه دخالت داشت)
از بناهای شاخص مذهبی در شهر کرج استان البرز است. این بنا متعلق به دوره صفویه بوده و از زیارتگاههای مشهور این شهر محسوب میشود. نام این امامزاده حسین اکبر و سلسله انساب ایشان حسین اکبر بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب است.
امامزاده طاهر در محوطه بسیار وسیعی واقع شده و آرامستان مجاور آن سرای ابدی جمع زیادی از اهالی موسیقی، و نویسندگان و شاعران و افراد مهم و برجستهای است که کمتر کسی است که نام این هنرمندان را نشنیده باشد. مساحت اراضی این امامزاده بالغ بر شش هکتار است. برخی از مشاهیر مدفون در این آرامستان نعمت الله آزموده معروف به آغاسی از خوانندگان موسیقی کوچه بازاری بود و جزو خوانندگان لالهزاری به شمار میآمد. غلامحسین بنان، خوانندهی ایرانی، عضو شورای موسیقی رادیو، استاد آواز هنرستان موسیقی تهران و بنیانگذار انجمن موسیقی ایران. عصمت باقرپور پنبه زن بابلی با نام هنری دلکش، خواننده غلامحسین بیگدلی، استاد، ادیب، شاعر، خوشنویس و پژوهشگر معاصر شاپور جفرودی، هنرمند، شاعر، ترانه سرا، آهنگساز، بازیگر تئاتر و خواننده موسیقی محلی گیلان احمد اعطا با نام ادبی احمد محمود، نویسنده معاصر که رمان «همسایهها»ی او در زمره آثار برجسته ادبیات معاصر ایران شمرده میشود. احمد شاملو، متخلص به الف. بامداد یا الف. صبح، شاعر، نویسنده، روزنامهنگار، پژوهشگر، مترجم، فرهنگ نویس ایرانی، از بنیانگذاران و دبیران کانون نویسندگان ایران در پیش و پس از انقلاب. هوشنگ گلشیری، نویسنده معاصر ایرانی و سردبیر مجله کارنامه که بعد از صادق هدایت، تأثیرگذارترین داستاننویس ایرانی و معروفترین آثرش رمان کوتاه شازده احتجاب است.
تخت فولاد نام آرامستان قدیمی شهر اصفهان است که به نامهای لسانالارض و بابا رکنالدین نیز نامیده میشود. قدمت این از قرن چهارم هجری تا کنون است. آثار موجود در این قدمت آن را به دوران قبل از اسلام میرساند. این آرامستان با مساحت تقريبی ۷۵ هکتار در حاشيه جنوبی رودخانه زاينده رود اصفهان و در انتهای يکی از محورهای تاريخی شمالی–جنوبی شهر واقع شده است.
اين آرامستان تاريخی به دليل وسعت، کثرت مشاهير مدفون در آن و وجود ابنيه ارزشمند تاريخی؛ يکی از مهمترين محوطههای تاريخی و فرهنگی ايران محسوب میشود. از مهمترین مکانهای این آرامستان میتوان از تکیه میرفندرسکی، سنگ قبر بابا فولاد حلوایی، آرامگاه بابا رکنالدین، تکیه آغاباشی، تکیه بروجردیها، تکیه تویسرکانیها، تکیه خاتونآبادی، تکیه جویبارهای، تکیه سیدالعراقین، تکیه ریزیها، تکیه شهشهانی، تکیه فیض، تکیه لسانالارض، تکیه مادر شاهزاده، تکیه میرزا رفیعا، تکیه واله، تکیه چهارسوقی، تکیه کازرونی، آرامگاه بیدآبادی نام برد. اشعار شعرایی نظیر واله، محمدظلعا اصفهانی، ملا محمدحسین ضیاء اصفهانی از جمله آثار هنری از نمونههای کمنظیر هنر سنگتراشی در تخت فولاد سنگ قبر آقامحمد بیدآبادی و سنگ قبر شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی و سنگ قبر حسینقلی خان ایلخان بختیاری ده سردرِ مسجد مصلی تخت فولاداست.
قدمت روستای تیس به ۲۵۰۰ سال قبل میرسد و نام آن در كتابهاى مربوط به فتوحات اسكندر مقدونى بهعنوان تیز مشهور بوده كه به مرور زمان به تیس تبدیل شده است؛ در آثار مورخین و جغرافیدانان دوره اسلامى از آن بهعنوان بندر تزیا یا تسی یاد شده و این روستا مركز تجارت شكر ایالات مكران و گندم سیستان بوده است.
اين آرامستان تاريخی به دليل وسعت، کثرت مشاهير مدفون در آن و وجود ابنيه ارزشمند تاريخی؛ يکی از مهمترين محوطههای تاريخی و فرهنگی ايران محسوب میشود این آرامستان بر تپهای كم ارتفاع مشرف بر روستای تیس و در پای كوه پیلبند قرار گرفته است. آرامستان تیس مربوط به سده ۴ هجری قمری تا دوره صفوی است و در ۳۰۰ متری غرب روستای تیس در جنوب قلعه پرتغالیها واقع شده و در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۸۶ با شماره ۱۹۷۶۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از دیگر آثار دیدنی تیس میتوان از قلعه پرتغالیها، آرامگاه سید غلام رسول، فیل بند، مسجد جامع تیس نام برد .
این آرامستان که به «آرامستان سپید» نیز شهرت دارد، در شهرستان بهشهر، بخش یانه سر، روستای سفید چاه واقع شده که مربوط به دوره تیموریان است و اولین آرامستان مسلمانان در ایران به شمار میرود. در روستای سفیدچاه رسم بوده است که سنگ قبر مردگان را بر اساس شغل آنها حکاکی میکردند. این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۸۴۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. .
قبر ملک بادله، حاکم شمال، در این آرامگاه قرار دارد. ابراهیم، منصور و عبدالرحمن سه فرزند امام موسی ابن جعفر(ع) و چندین تن از سادات مرعشی که روزگاری در آمل حکومت میکردند نیز در سفیدچاه مدفون شدهاند. ضریح چوبی امامزاده با گنبد نقرهگونش بنا بر نوشتهی کندهکاری شده روی آن ۸۴۰ سال قدمت دارد. در آرامستان سفید چاه سنگ مزارها محرابی و صندوقی هستند که هر دو شکل در ایران دارای پیشینه معماریاند. طرح محراب که اصلا طرحی متعلق به دوران «میترایسم» است، پس از اسلام، از سده چهارم هجری قمری به بعد بر سنگ مزارها حکاکی شد
آرامستان متفقین در باغ قلهک سفارت انگلیس یکی از آرامگاههای تاریخی تهران است. این آرامستان که گاهی افراد دولتی انگلیس هم در آن دفن هستند به آرامستان دولت هم معروف است.
آرامستان متفقین یا آرامستان جنگی تهران یکی از زیباترین بناهایی است که تازگی و طراوتی مغایر با معنای «آرامستان» دارد. نزدیک به سه هزار متر زمین چمنکاری شده که با درختان و گلهای رنگارنگ در آن وجود دارد. این آرامستان در ضلع جنوبی باغ سفارت بریتانیا در محله قلهک در منطقه ۳ شهرداری تهران واقع است. چنین به نظر میرسد که این آرامگاه صرفا به اجساد سربازان متفقین درگذشته در ایران، در جریان سالهای ۱۲۹۳ تا ۱۲۹۷ شمسی (۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی)، جنگ جهانی اول، و همچنین سالهای ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴ شمسی (۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی)، جنگجهانی دوم، اختصاص دارد. این آرامستان، سالها پیش از سال ۱۲۹۳ شمسی در محوطه روبروی کلیسای سفارت انگلیس احداث شده بود و اجساد عدهای از انگلیسیها در آن دفن شد.